یکی از مراحل حساس و سرنوشت ساز دانش آموزان در دوران تحصیل ​انتخاب رشته دانشگاه​ است؛ انتخابی که پر از هیجان و اضطراب است و اگر در آن اشتباهی صورت بگیرد، جبران آن بسیار سخت و گاهی غیرممکن است.

انتخاب رشته، انتخاب آینده
این حساسیت، وظیفه مشاوران را سنگین تر کرده و ارائه مشاوره دانشگاهی را با چالش های جدی مواجه می کند، زیرا بسیاری از عوامل مثل علاقه، جایگاه علمی، استعداد، بازار کار، امکان ادامه تحصیل، شرایط خانوادگی، مراجعه به متخصصان و جنسیت در فرآیند انتخاب رشته موثر است.

برای هر دانش آموزی دو مرحله انتخاب رشته در دوران تحصیل وجود دارد که در حقیقت دو انتخاب سرنوشت ساز زندگی است:

یکی در پایان دوره اول متوسطه که با توجه به نمرات، راهنمایی مشاوران و برگ هدایت تحصیلی، دانش آموزان رشته هایی را برحسب توانایی و علاقه خود انتخاب می کنند.

دوم این که آنچه مهم تر است وارد شدن به رشته های مورد علاقه دانشگاهی پس از پایان دوران تحصیلات پیش دانشگاهی است. اما در دوران پیش دانشگاهی ممکن است شناخت ناکافی و نا آگاهی دانش آموزان در فرآیند انتخاب رشته دانشگاه موجب شود کوشش های دانش آموزان هدر برود و سرانجام، ناباورانه وارد رشته هایی شوند که بعدها متوجه شوند به آن رشته علاقه نداشته اند و در واقع، به جایی وارد شوند که نمی دانند کجاست و برای چه آمده اند.

این عوامل باعث ایجاد مشکلات زیادی در امر مشاوره می شود و از طرفی با توجه به محدودیت زمان انتخاب رشته، تنوع رشته های دانشگاهی و همچنین تعداد زیاد داوطلبان، ما را بر آن داشت ​ با جمع آوری اطلاعات دقیق در ارتباط با نحوه پذیرش دانشجویان، گام کوچکی را در راستای رفع نیازهای داوطلبان کنکور و اولیای آنان برداریم.

نحوه پرکردن فرم انتخاب رشته
داوطلبان لازم است ابتدا در فرم پیش نویس انتخاب رشته، عناوین رشته و دانشگاه ها را تکمیل کرده و سپس در سایت سازمان ثبت کنند. سپس سیستم یک رسید ۱۵ حرفی (کد رهگیری) به عنوان رسید دریافت انتخاب رشته به داوطلب می دهد و این رسید نشان دهنده اتمام مرحله انتخاب رشته است.

توجه داشته باشید​ فقط یک بار اجازه انتخاب رشته به هر داوطلب داده می شود و بعد از دریافت رسید اجازه تصحیح یا انتخاب رشته مجدد داده نمی شود. نکته مهم بعدی این است انتخاب رشته در گروه های آزمایشی و دوره هایی که براساس کارنامه اولیه اجازه انتخاب رشته از آنها را ندارید، باطل است.

مدارک تحصیلی معتبر برای انتخاب رشته
دیپلم کامل متوسطه برای داوطلبان نظام قدیم، مدرک پیش دانشگاهی برای داوطلبان نظام جدید و اخذ آن تا پایان شهریور ۹۲ و مدرک کاردانی (فوق دیپلم) برای داوطلبان دارای دیپلم فنی و حرفه ای یا کاردانش که فاقد مدرک پیش دانشگاهی هستند، ازجمله مدارک تحصیلی معتبری است که می توان با داشتن آنها فرآیند انتخاب رشته را انجام دهند.

توجه به سهمیه بندی در انتخاب رشته
بخش محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دبیرستان یا هنرستان برای داوطبان نظام قدیم و بخش محل اخذ مدرک تحصیلی دو سال آخر دبیرستان و دوره پیش دانشگاهی برای داوطلبان نظام جدید، سهمیه تحصیلی داوطلب را تعیین می کند. در صورتی که بخش محل اخذ مدرک تحصیلی داوطلبان سهمیه مناطق متفاوت باشد، سهمیه داوطلب براساس بخش محل اخذ مدرک تحصیلی منطقه مرفه تر (حتی یک سال از سه سال) تعیین می شود.

داوطلبانی هم که دو سال آخر تحصیل خود را در خارج از کشور گذرانده اند، جزو منطقه ۳ تلقی می شوند و داوطلب معلول نیز جزو منطقه ۳ به حساب می آید. جانبازان (با جانبازی ۲۵ تا ۶۹ درصد) و همسران شهدا، مفقودان، آزادگان، جانبازان ۵۰ درصد به بالا ​ هم جزو سهمیه رزمندگان محسوب می شود و می توانند در فرآیند انتخاب رشته از این سهمیه ها استفاده کنند.

همچنین حداقل ۴۰ درصد از ظرفیت هر یک از کد رشته های ناحیه ای، منطقه ای و کشوری دوره روزانه واقع در استان های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و هرمزگان به داوطلبان بومی استان های فوق اختصاص پیدا می کند.

۱۰ درصد از رشته محل های پرستاری در تمام استان های کشور هم به بهیاران واجد شرایط اختصاص می یابد.علاوه بر این، ۸۰ درصد از سهمیه رشته مشاوره و راهنمایی به سهمیه آموزگاران وزارت آموزش و پرورش اختصاص می یابد و ۱۰ درصد ظرفیت رشته های نوبت دوم شبانه در هر رشته به کارکنان دانشگاه ها و کارمندان رسمی وزارت علوم و تحقیقات استان اختصاص پیدا می کند، البته حداکثر سن موقع ثبت نام باید ۳۵ سال باشد. بهتر است بدانید در گروه پزشکی، ۲۰ درصد ظرفیت پذیرش در رشته های نوبت دوم شبانه در هر رشته به کارمندان دانشگاه ها اختصاص می یابد و محدودیتی نیز از لحاظ سنی ندارند.

لازم به یادآوری است انتخاب رشته شامل دوره های روزانه، شبانه، نیمه حضوری و مجازی، بین المللی، پیام نور، غیرانتفاعی، تربیت معلم، فرهنگیان و بهیاران و دانشگاه آزاد است.همچنین در دوره های مختلف دانشگاهی نیز سهمیه ها متفاوت است که باید به این نکته مهم هم توجه داشته باشید.مثلا در رشته های شبانه، ۸۰ درصد داوطلبان را بومی استانی تشکیل می دهد. در غیردولتی،۸۰ درصد داوطلبان بومی ناحیه، در نیمه حضوری، ۸۰ درصد داوطلبان بومی استان، در دوره های مجازی، سهمیه کشوری، در دوره های بین المللی، سهمیه های کشوری و بومی گزینی و در دوره های پیام نور، ۷۰ درصد داوطلبان بومی و ۳۰ درصد داوطلبان بومی شهرستان های تحت پوشش لحاظ خواهد شد.

روش گزینش دانشجو
در فرآیند انتخاب رشته با اصطلاح متمرکز و نیمه متمرکز زیاد برخورد خواهید کرد. در توضیح این دو اصطلاح باید بگوییم در روش متمرکز، فقط نمرات آزمون داوطلب واجد شرایط ملاک و مبنای پذیرش قرار می گیرد و اسامی پذیرفته شدگان در یک مرحله و به طور یک جا اعلام می شود. اما در روش نیمه متمرکز، اسامی پذیرفته شدگان نهایی به صورت قطعی و یکجا اعلام نمی شود.

برای رشته هایی که نیاز به اقدامات دیگری نظیر مصاحبه، معاینه، آزمون عملی یا علمی جداگانه دارد بعد از رشته های متمرکز انتخاب رشته می کنند و بعد اعلام می شود.

استان بومی چیست؟
در حین انتخاب رشته لازم است شما با مفهوم استان بومی نیز آشنا شوید. محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره متوسطه برای داوطلبان نظام قدیم، محل اخذ مدرک پیش دانشگاهی و دو سال آخر دبیرستان برای داوطلبان نظام جدید و در صورتی که سه سال آخر داوطلبی در یک بخش، شهر یا استان نباشد، بخش، شهر و استان محل تولد داوطلب به عنوان بخش، شهر و استان بومی در نظر گرفته می شود. داوطلبی که سه سال آخر را در خارج از کشور گذرانده باشد، استان محل تولد، استان بومی داوطلب تلقی خواهد شد و داوطلبی که سه سال آخر را در خارج از کشور گذرانده اما محل تولد خارج از کشور است، استان بومی آنان تهران خواهد بود.

آشنایی با رشته های پرمتقاضی
همواره در ایام انتخاب رشته، یکسری رشته های دانشگاهی، طرفداران بیشتری نسبت به سایر رشته ها دارد که برای آشنایی شما با این رشته های پرطرفدار به برخی از آنها اشاره شده است. در گروه علوم ریاضی و فنی؛ رشته های مهندسی برق، مکانیک، کامپیوتر، عمران، معماری و صنایع، در گروه تجربی؛ رشته های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دامپزشکی و در گروه علوم انسانی؛ رشته های حقوق، روان شناسی و حسابداری به عنوان رشته های پرطرفدار شناخته می شود.

شرایط خاص برخی رشته محل ها
دانشگاه شهید مطهری تهران، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری (دادگستری)، دانشگاه علوم معارف قرآن کریم (وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه)، دانشکده غیرانتفاعی اصول الدین، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و موسسه غیرانتفاعی سوره از جمله رشته محل های خاص به حساب می آید.

لازم است در موقع انتخاب رشته این کد رشته ها، رشته ای را که برای پذیرش در آن نیاز به شرکت در مراحل مصاحبه، معاینه و سایر مراحل گزینشی است از اولویت اول تا نهم انتخاب کنید و در غیر این صورت، کد رشته مذکور که بعد از اولویت نهم باشد، حذف خواهد شد.

کد رشته های تحصیلی دانشگاه مذاهب اسلامی در مراکز آموزشی تهران، زاهدان و سنندج و دانشگاه صنعتی مالک اشتر دارای شرایط خاص است که در موقع انتخاب رشته می توانید از اولویت اول تا سی ام را در میان این رشته های خاص انتخاب رشته کنید.